ขันสำริดแบบแบบสัดส่วนดีบุกสูงหรือ High Tin Bronze พบที่คลองท่าตะเภา เขาสามแก้ว จังหวัดชุมพร  มีรูปแบบและคาดว่าอายุสมัยน่าจะช่วงเดียวกับขันสำริดที่พบจากแหล่งโบราณคดีบ้านดอนตาเพชร

และใกล้เหมืองดีบุกโบราณที่เขาจมูก อำเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี

ข้าพเจ้าให้ความสำคัญกับ ‘ขันสำริด’ ที่บรรจุลูกปัดและเครื่องประดับรวมทั้งมวลสารอื่นที่ยังไม่ทราบผลว่าเป็นชิ้นส่วนของอัฐิหรืออังคารของผู้ตายหรือไม่ แต่รอบขันมีลวดลายสลักเป็นรูปสัตว์และคนอินเดียมีเครื่องแต่งกายและทรงผมและสรีระเป็นแบบคนอินเดีย

ขันสำริดดังกล่าวนี้คือภาชนะที่รองรับสิ่งของที่เป็นสมบัติของคนตายที่สะท้อนให้เห็นว่าเป็น ‘ประเพณีฝังศพครั้งที่สอง’ [Jar burial] ที่น่าจะสัมพันธ์กับการเผาศพที่เป็นประเพณีของคนที่นับถือพุทธศาสนาหรือฮินดูแล้ว และตรงที่พบคงเป็นเนินดินเพื่อพิธีกรรมในการทำศพของคนชั้นนำ เพราะพบขันบรรจุสิ่งของคนตายหลายหลุมในบริเวณเดียวกัน ต่างไปจากบริเวณรอบนอกเนินดินซึ่งพบหลุมศพแบบฝังทั้งโครง อันน่าจะเป็นของคนธรรมดาทั่วไป

จากตำแหน่งของแหล่งฝังศพที่บ้านดอนตาเพชรตามที่กล่าวมาแล้วนี้ เมื่อนำมาเชื่อมโยงกับแหล่งโบราณคดีอื่นๆ ซึ่งพบลูกปัดและเครื่องประดับแบบเดียวกับที่ดอนตาเพชรอันนับเนื่องในภูมิวัฒนธรรมเดียวกันกับบริเวณเมืองอู่ทองแล้ว ข้าพเจ้าเข้าใจว่าแหล่งโบราณคดีที่บ้านดอนตาเพชร คือชุมชนเมืองในระยะ ‘รัฐแรกเริ่ม’ [Early state] ที่มีอายุแต่ ๕๐๐ BC. ลงมา เป็นเมืองที่ได้รับอารยธรรมอินเดียและเป็นศูนย์กลางของชุมชนในท้องถิ่นต้นลำน้ำจระเข้สามพัน

ความเป็นเมืองในยุคนี้เป็นเพียงชุมชนบ้านขนาดใหญ่ [Village writ large] ที่มีความซับซ้อนทางโครงสร้างสังคมและวัฒนธรรมมากกว่าชุมชนบ้านธรรมดา ต่อมาในสมัยฟูนันคือราวพุทธศตวรรษที่ ๗-๘ ลงมา จึงเกิดเมืองอู่ทองเป็นเมืองท่าภายในขึ้นที่ปลายลุ่มน้ำจรเข้สามพัน และเป็นเมืองนครรัฐที่นับถือพุทธศาสนา และมีการปกครองเป็นแบบ ‘ราชามหากษัตริย์’ เป็นเมืองที่มีศาสนสถานทั้งของศาสนาฮินดูและพุทธอยู่ด้วยกัน

แสดงว่าตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๗-๘ ลงมาที่ข้าพเจ้าเรียกว่า ‘สมัยฟูนัน’ นั้น เป็นยุคที่ความเป็นบ้านเมืองนอกจากจะมีการสร้างเมืองให้มีคูน้ำและกำแพงล้อมรอบแล้ว ยังมีการจัดการผังบริเวณทั้งภายในภายนอกของเมืองที่กำหนดพื้นที่บริเวณที่อยู่อาศัยของผู้คนในเมืองให้อยู่เป็นหมู่เหล่า มีการจัดการน้ำทั้งน้ำกินน้ำใช้และน้ำที่ใช้ในการเกษตรกรรมอย่างมีระเบียบให้เป็นพื้นที่ของความเป็นเมือง [Urban area] อย่างเด่นชัด